Początki szkolnictwa w Siedlcach sięgają końca XVI wieku. Dlatego warto wspomnieć, że realizowane do końca XIX wieku założenia programowe i tygodniowe plany godzin, nie wymieniają przedmiotów o nazwie gimnastyka, ćwiczenia cielesne lub wychowanie fizyczne.
Jak wynika ze wspomnień sprzed 1925 roku absolwentów siedleckiego gimnazjum rządowego męskiego z lat 1857-1905, ich szkoła nie organizowała „żadnych sportów, gier i zabaw”. W największej sali, po skasowaniu w 1874 roku kaplicy unickiej, na dużej przerwie odbywały się nieobowiązkowe „zebrania młodzieży na gimnastykę”. Odbywały się na nich pokazy gimnastyki szwedzkiej (wypady nożne, wyrzucanie rękami), ale było to dla pokazanie wizytującemu kuratorowie, że „szkoła pamięta o wychowaniu fizycznym”. Z kolei na dziedzińcu szkoły znajdowały się drabiny, pomosty i inne przyrządy gimnastyczne, które wykorzystywane przez uczniów „aż trzeszczały”.
Dopiero w 1889 r. wprowadzono w tym gimnazjum obowiązkową naukę gimnastyki wojskowej (musztra i marsze), ale w zgodnej ocenie był to jeden ze środków rusyfikacji szkoły. Ostatnie dekady XIX wieku to dla siedleckich uczniów czas samodzielnej organizacji zajęć m.in. gry i zabawy ruchowe. Młodzież spotykała się na placu wojskowym przy ul. Warszawskiej, w lesie na Sekule, na dziedzińcu przed gimnazjum lub łączce proboszcza (prawdopodobnie za kościołem św. Stanisława. Grano tam w piłkę, w tzw. palanta, ekstrę i ściankę . Z kolei zimą młodzi ludzie chodzili na ślizgawkę w Ogrodzie Aleksandryjskim, na Liwcu w Chodowie i na tzw. Księżą Głódź. Łyżwy mieli tylko zamożniejsi gimnazjaliści, pozostali ślizgali się na butach. Popularne latem były „wycieczki do kąpieli” w rzeczkach w Roskoszy i w Wesółce.
Po rewolucji i strajkach szkolnych w 1905 roku rosyjskie władze oświatowe wprowadziły do szkół elementarnych i średnich Królestwa nadobowiązkowy przedmiot, naukę higieny. Z danych wynika, że rozwój fizyczny uczniów był słaby. Dzieci były niedożywione, miały krótkowzroczność, skrzywiony kręgosłup, krwotok z nosa, wielu miało choroby zakaźne.
W 1905 roku minister oświaty cesarstwa wydał okólniki zezwalające na wprowadzenie w szkołach więcej elementów gimnastyki kosztem ćwiczeń wojskowych oraz organizowania szkolnych zawodów sportowych. W Siedleckiej Dyrekcji Szkolnej, na blisko 20 tys. uczniów i uczennic gimnastykę miało tylko 495 dzieci (dane z 1907 roku).
Tak więc osiągnięcia szkolnictwa w Królestwie Polskim w zakresie nauki o higienie oraz wychowania fizycznego do 1914 roku były skromne. W 1911 roku w Siedlcach było 16 szkół, w tym 9 rządowych i 7 prywatnych. W siedleckim gimnazjum dopiero od roku szkolnego 1910/11 wprowadzono nauczanie sokolskiej gimnastyki, która nawiązywała do gimnastyki szwedzkiej. W niektórych placówkach oświatowych tworzono sale rekreacyjne, które służyły do prowadzenia nauki gimnastyki w mniejszych grupach. Taka sala była w gimnazjum rządowym, zaś Gimnazjum Podlaskie zatrudniło nawet wykwalifikowanego nauczyciela gimnastyki G. Moczarskiego.
Początek lat 20-tych XX wieku to popularyzacja wychowania fizycznego, sportu i turystyki w środowisku harcerskim, które szybko rozwijało się jako organizacja pozaszkolna. Propagowało ono musztrę i gimnastykę, mające wzmacniać tężyznę fizyczną.
źródło: własne / archiwum Sławomira Kindziuka; foto: archiwum Sławomira Kindziuka
