Wszystko to można znaleźć na szlaku „Dookoła Mazowieckiego Parku Krajobrazowego”.
Sulejówek – nie tylko „miasto marszałka”
Sulejówek to wyjątkowe miasteczko położone zaledwie 18 km na wschód od Warszawy, które już od samego dworca wita przybyszów muralem przedstawiającym postaci ojców polskiej niepodległości, takich jak Józef Piłsudski, Ignacy Paderewski, Władysław Grabski, Jędrzej Moraczewski i Maciej Rataj. Każdy z tych wybitnych polityków był związany z tym miejscem, a ślady ich obecności można odnaleźć w nazwach ulic i historycznych budynkach. Spacer po obszarze miasta zwanym Enklawą (teren ograniczony ulicami: Legionów, Krasickiego, Harcerską, Aleją Piłsudskiego i Dworcową) jest swoistą podróżą w czasie do okresu międzywojennego. Wrażenie to potęguje niska, głównie willowa zabudowa, często stylizowana na dworkową, wąskie ulice i mnóstwo zieleni.
Decydując się na spacer po miasteczku warto wybrać „Szlak historyczny miasta Sulejówek”, który obecnie liczy aż 33 przystanki. Jego głównym punktem jest Muzeum Józefa Piłsudskiego. Muzeum składa się z części historycznej i budynku muzealno-edukacyjnego. W jego części historycznej znajduje się dworek „Milusin” (dawny dom rodziny Piłsudskich) oraz „Drewniak” – pierwszy dom Piłsudskich. Tu także znajduje się Willa „Bzów”, niegdyś służąca jako wartownia. Jej wnętrza skrywają wiele pamiątek związanych z Józefem Piłsudskim, takich jak jego mundur z Krzyżem Walecznych, kolekcja szabel i unikatowa buława. Obok dworku „Milusin” wybudowano nowoczesny budynek muzealno-edukacyjny pełniący funkcje wystawiennicze, edukacyjne i animacyjne. Cały zespół zabytkowych budowli, wraz z parkiem otaczającym dworek, został wpisany na listę Pomników Historii Rzeczypospolitej.
Muzeum czynne jest w środy i czwartki w godz. 10–17 oraz od piątku do niedzieli w godz. 10–18. Zwiedzającym udostępnione są wystawa stała pt. „Dla Rzeczypospolitej. Józef Piłsudski 1867–1935” (która znajduje się w budynku głównym muzeum) oraz dworek „Milusin” z ogrodem historycznym (dworek i ogród można zwiedzać wyłącznie z przewodnikiem, dlatego wskazana jest wcześniejsza rezerwacja terminu).
Otwock i słynne świdermajery
Około 20 km na południe od Sulejówka, w malowniczym otoczeniu lasów Mazowieckiego Parku Krajobrazowego, nad rzeką Świder, leży Otwock – miasto kojarzone z sanatoriami i letnim wypoczynkiem. To urokliwe miejsce, doskonale skomunikowane z Warszawą dzięki licznym połączeniom kolejowym, od lat przyciąga turystów swoim uzdrowiskowym charakterem i bogatą historią.
Rozwój sanatoryjno-uzdrowiskowy Otwocka zaczął się w 1877 roku, kiedy to uruchomiono Kolej Nadwiślańską i otwarto przystanek kolejowy Otwock. Wśród pierwszych osób, które dostrzegły urok tego miejsca, był Michał Elwiro Andriolli, znany rysownik i malarz, który wybudował tu pierwsze drewniane domy letniskowe. Podobne, ale coraz bogatsze w detale architektoniczne i większe zaczęli budować też inni. Walory zdrowotne Otwocka odkrył z kolei dr Józef Marian Geisler, który otworzył tu pierwsze w kraju sanatorium dla pacjentów z chorobami układu oddechowego. W 1924 roku miasto zostało uzdrowiskiem, a oprócz domów letniskowych, budowano tu sanatoria i pensjonaty. Po 1944 roku miasto było ośrodkiem leczenia gruźlicy. Obecnie Otwock jest popularną miejscowością letniskową. Miejscem atrakcyjnym turystycznie nie tylko ze względów przyrodniczych, ale też z uwagi na zabytki, m.in. ratusz z końca lat 20. XX wieku czy budynek dworca kolejki wąskotorowej z 1914 roku.
Jednak tym, co zachwyca w tym mieście najbardziej, są wspomniane wcześniej Świdermajery. To drewniane wille o bogatych zdobieniach, stojące pośród drzew. Są one znakiem rozpoznawczym Otwocka. Jednym z najsłynniejszych świdermajerów jest Willa Abrama Gurewicza, w której obecnie mieści się klinika, hotel i restauracja.
Otwock Wielki i okolice
Po wizycie w Otwocku warto wybrać się w okolice tego miasteczka. Znajdziemy tam perełki architektoniczne w zupełnie odmiennym od świdermajerów stylu. Jedną z nich jest Pałac Bielińskich w Otwocku Wielkim. To zabytkowa rezydencja wzniesiona w 1703 roku na sztucznej wyspie. Zachwyca nie tylko swoją barokową architekturą, ale również wnętrzami, które obecnie mieszczą Muzeum Wnętrz – oddział Muzeum Narodowego w Warszawie. W eleganckich salach pałacu można podziwiać meble z epoki od baroku po biedermeier, a także dawne instrumenty muzyczne i cenne pamiątki po Ignacym Janie Paderewskim. Szczególnie warto zwrócić uwagę na imponujący fortepian koncertowy z 1925 roku, znajdujący się w sali balowej oraz na zachwycające malowidła ścienne. Intrygującym detalem wystroju tych wnętrz jest spluwaczka, świadectwo dawnych obyczajów związanych z żuciem tabaki. Pałac Bielińskich ma także ważne miejsce w najnowszej historii Polski – podczas stanu wojennego internowano tu przywódcę Solidarności Lecha Wałęsę.
Podróż do Otwocka Wielkiego to także doskonała okazja by połączyć zwiedzanie z aktywnym wypoczynkiem. Rzeka Świder, nad której brzegiem położone jest miasto, stanowi świetne miejsce na spływ kajakowy. Miłośnicy historii mogą natomiast odwiedzić okolice ujścia Świdra do Wisły, gdzie odkryto najstarsze w regionie ślady człowieka – pozostałości po łowcach reniferów sprzed około 11 tysięcy lat.
Mazowieckie torfowiska
Mazowiecki Park Krajobrazowy, rozciągający się na południowy wschód od Otwocka, to w większości gęste lasy sosnowe, które pokrywają ponad 70% jego powierzchni. Jednak odnajdziemy tu także inne ekosystemy – m.in. bagienno-torfowiskowe.
Zaledwie 4 km na południe od centrum Otwocka znajduje się ośrodek edukacyjno-muzealny „Baza Torfy”. Obiekt zlokalizowany jest w stuletnim drewnianym budynku dawnej leśniczówki, który stanowi serce edukacyjnej oferty Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. W „Bazie Torfy” można zanurzyć się w bogactwo przyrody tego regionu, podziwiając wystawę poświęconą lokalnej faunie i florze. Dodatkowo, w części etnograficznej, można odkryć kulturę regionu kołbielskiego, co czyni to miejsce jeszcze bardziej fascynującym.
Tuż przed budynkiem znajduje się kamień z tablicą upamiętniającą Czesława Łaszka, którego imię Mazowiecki Park Krajobrazowy nosi od 2001 roku. W bliskiej odległości od ośrodka rozciąga się rezerwat przyrody „Na Torfach” im. Janusza Kozłowskiego – idealne miejsce na spacer wśród dziewiczych lasów i malowniczych torfowisk. Wizyta w „Bazie Torfy” to nie tylko lekcja przyrody, ale również podróż w głąb kultury i historii Mazowsza.
Kolejnym tajemniczym miejscem na mapie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego jest Bagno Całowanie, oddalone o około 10 km na południowy wschód od Otwocka Wielkiego. Od lat przyciąga ono wielu miłośników przyrody. Przez ten teren poprowadzono drewnianą ścieżkę dydaktyczną o długości 15 km i intrygującej nazwie „13 błota stóp”. Spacerując po tej kładce, można nie tylko podziwiać unikalną florę i faunę, ale także poczuć wyjątkowy klimat tego miejsca. To idealny cel wycieczki dla osób poszukujących bliskiego kontaktu z naturą i chcących odkryć tajemnice mazowieckich torfowisk zwłaszcza, gdy towarzyszą im późnoletnie czy wczesnojesienne mgły.
Henryk Czerwiński
Departament Kultury, Promocji i Turystyki UMWM w Warszawie
Foto: PZ STUDIO Zbigniew Panów
Publikacja sfinansowana ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego w ramach kampanii „Odpocznij na Mazowszu”.
